سیاه زخم یا شاربون یکی از بیماری های مشترک بین انسان و دام محسوب می شود که توسط باسیل گرم مثبت اسپوردار به نام Bacillus anthracis ایجاد می شود. این بیماری هنوز یکی از مشکلات بهداشتی کشورهای در حال توسعه می باشد.

ایران یکی از مناطق آلوده به این بیماری محسوب می شود. استان چهارمحال و بختیاری یکی از قطب های کشاورزی و دامداری ایران است که سالیانه متحمل خسارات فراوانی ناشی از ابتلای انسان و حیوانات به سیاه زخم می گردد

شیوع اخیر سیاه زخم در برخی گاوداری ها اهمیت این بیماری را برای جامعه دامدار برجسته می کند.

هوشیاری حیاتی است. تمام موارد مرگ ناگهانی غیرقابل توضیح باید به دامپزشک شما گزارش شود، و سپس وی مورد را به اداره دامپزشکی بخش گزارش می دهد. سپس این اداره تصمیم خواهد گرفت که آیا حیوان باید از نظر سیاه زخم آزمایش شود یا خیر. هزینه آزمایش و دامپزشکی توسط دولت پرداخت می شود.

باسیل سیاه زخم Bacillus anthracis

سیاه زخم نه تنها به عنوان عامل بیماری در گاوداری مهم است. همچنین می تواند باعث بیماری در افراد شود. علیرغم استفاده از پاکت سیاه زخم به عنوان یک تاکتیک ترسناک در ایالات متحده، تا حد زیادی مهم ترین علت سیاه زخم انسان ، تماس با حیوانات یا محصولات حیوانی است. برخلاف مشکلات پا و دهان، به سرعت از گاوداری به گاوداری دیگر گسترش نمی یابد.

پیش از این در مقاله ایی در خصوص باسیل شاربن یا سیاه زخم مهمان زمین های قلیایی آهکی و اندکی ازت در اثر نباتات گندیده توضیح داده بودیم. جهت مطالعه و اطلاعات بیشتر لطفا اینجا کلیک فرمایید.

علایم بالینی

1. مرگ ناگهانی (اغلب در عرض 2 یا 3 ساعت پس از طبیعی بودن ظاهراً) تا حد زیادی شایع ترین علامت است.
2. گاهی اوقات برخی از حیوانات ممکن است قبل از مرگ لرزش، درجه حرارت بالا، مشکل در تنفس، سقوط و تشنج را نشان دهند. این معمولا در یک دوره 24 ساعته رخ می دهد
3. پس از مرگ ممکن است خون لخته نشود و در نتیجه مقدار کمی ترشحات خونی از بینی، دهان و دیگر منافذ ایجاد شود.

تشخیص

در مورد علائم بالینی که در بالا توضیح داده شد
باکتری های میله ای شکل که توسط یک کپسول احاطه شده اند (به بالا مراجعه کنید) در اسمیر خونی ساخته شده از رگ های خونی سطحی قابل مشاهده هستند.
معاینات پس از مرگ نباید در مورد موارد مشکوک به سیاه زخم (از جمله هر گاوی که به طور ناگهانی و بدون دلیل واضح مرده است) انجام شود تا زمانی که اسمیر خون منفی شود.
اگر لاشه به طور تصادفی باز شود، طحال معمولا متورم می شود و مایع خونی در تمام حفره های بدن وجود دارد.

موارد مشکوک به سیاه زخم تحت پوشش دستور سیاه زخم 1991 (که جایگزین دستور 1938 شد) است. هر گونه مشکوک بودن به بیماری باید به مدیر دامپزشکی بخش خدمات دامپزشکی دولتی (DVM) اطلاع داده شود، که در صورت صلاح دید، تحقیقات دامپزشکی را برای تعیین اینکه آیا سیاه زخم در گاوداری وجود دارد یا خیر، آغاز خواهد کرد.

معمولاً DVM ملاقاتی را ترتیب می دهد (اغلب توسط دامپزشک خود گاودار) برای گرفتن نمونه خون برای جستجوی باکتری با کپسول. حیوان یا لاشه نباید قبل از انجام این کار جابجا شود، در صورت حرکت جریمه اعمال می شود. اگر آزمایش‌ها منفی باشد، دامپزشک گواهی‌نامه‌ای را ارسال می‌کند که این را بیان می‌کند و هیچ اتفاق دیگری نمی‌افتد. اگر هنوز مشکوک به سیاه زخم باشد، دستور ممنوعیت حرکت و نیاز به ضد عفونی صادر خواهد شد.

درمان

1. به دلیل سریع بودن بیماری، درمان به ندرت امکان پذیر است
2. دوزهای بالای پنی سیلین در مراحل بعدی برخی از شیوع ها موثر بوده است

پیشگیری

عفونت معمولاً از طریق بلع خاک آلوده، علوفه یا خوراک مرکب حاصل می شود. در شیوع اخیر تصور می شود که یک استخر آلوده محتمل ترین منبع بوده است. عقیم سازی پودر گوشت و استخوان مورد استفاده در خوراک دام (و اخیراً حذف کامل آن از خوراک گاو) عامل اصلی نادر بودن سیاه زخم  در چند سال اخیر بوده است.